KOLESTEROL -3-

Gerçek çözümler sahte umutlar ve bilimin söyledikleri

Bitkisel destekler: Ne işe yarıyor ne işe yaramıyor?

Etkili olduğu bilimsel olarak gösterilen bazı takviyeler:

• Berberin: LDL ve trigliseridi düşürdüğü klinik çalışmalarla gösterildi. (Kaynak: Phytotherapy Research, 2020)
• Kırmızı pirinç mayası: Statin benzeri etki gösteriyor, ancak doz kontrolü çok önemli. (Kaynak: Journal of Clinical Lipidology, 2021)
• Çörek otu: LDL ve total kolesterolü azaltmada orta düzeyde etkili. (Kaynak: Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2019)

Etkisiz veya yetersiz kanıtlı olanlar:

• Sarımsak kapsülü: Çalışmalar tutarsız; bazıları etkili, bazıları değil. (Kaynak: Cochrane Library, 2016)
• Elma sirkesi, keten tohumu, hint yağı: Etki gösterilmemiştir. (Kaynak: National Center for Complementary and Integrative Health, 2022)

Piyasadaki ‘Kolesterol düşürücü’ ürünlere dikkat!

Eczanelerde veya internet sitelerinde satılan, “bitkisel içerikli” olduğu iddia edilen ürünlerin çoğu tıbbi onaydan geçmemiştir. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), kırmızı pirinç mayası içeren bazı ürünlerin “gizli statin” içerdiğini ortaya çıkardı. (Kaynak: FDA.gov, 2022) Türkiye’de de bu ürünler yeterli denetime tabi değildir. Tarım ve Orman Bakanlığı onayı sağlık açısından yeterli değildir; mutlaka Sağlık Bakanlığı ruhsatlı olmalıdır. (Kaynak: Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, 2023)

Doğal yöntemler kimler için yeterli?

Doğal yöntemler özellikle şu gruplar için yeterli olabilir:

• LDL’si 130–160 arası ama HDL’si düşük olan bireyler.
• Trigliseridi 200 mg/dL’nin altında olanlar.
• Kalp krizi öyküsü olmayan, ailede genetik risk bulunmayanlar
• Genç, insülin direnci olmayan bireyler

Ancak LDL 190 mg/dL üzerindeyse ya da başka risk faktörleri varsa, tek başına bitkisel yöntemler yetersiz kalabilir. Bu durumda yaşam tarzı değişiklikleri ilaçlara destek olarak düşünülmelidir. (Kaynak: ESC Guidelines, 2021; NICE, 2021)

Egzersiz, uyku ve stresin rolü

Haftada en az 150 dakika egzersiz yapmak, HDL’yi artırırken trigliseridi düşürür. Düzenli uyku ve stres yönetimi, kortizol düzeyini dengeler ve bu da kolesterol metabolizmasına olumlu yansır. (Kaynak: Journal of Lipid Research, 2020; Harvard Health Publishing, 2021) Özellikle ofis çalışanlarında görülen “hareketsiz kolesterol” sendromu, yalnızca beslenmeyle değil düzenli fiziksel hareketle iyileştirilebilir.

Sahte umutlar: YouTube kürleri ve gerçekler

Son yıllarda sosyal medyada yayılan “sarımsak-limon kürü”, “elma sirkesiyle damarı açma”, “bir haftada kolesterol sıfırlayan çay” gibi söylemler bilimsel olarak dayanaksızdır. Etkisiz olmanın ötesinde, bazı karışımlar karaciğer fonksiyonlarını bozabilir. (Kaynak: PubMed Review, 2022) YouTube’da 10 milyon izlenmiş olması, bir yöntemin etkili olduğu anlamına gelmez. Tersine, yanlış bilgiler bu tür platformlarda çok daha hızlı yayılır. (Kaynak: Nature Digital Medicine, 2020)

Hangi yöntem gerçekten etkili?

Akdeniz Diyeti ve bitkisel yağlar

Zeytinyağı, balık, sebze, ceviz ve tam tahıl içeren Akdeniz Diyeti, kolesterolü doğal yollarla dengelemenin en etkili yollarından biri olarak kabul ediliyor. Bu diyetin LDL’yi düşürdüğü, HDL’yi yükselttiği ve damar içi iltihabı azalttığı birçok çalışmayla kanıtlandı. (Kaynak: The New England Journal of Medicine, 2013; AHA, 2020) Bitkisel margarinler “kolesterol düşürücü” gibi pazarlansa da içerdikleri trans yağlar damar sertliğini artırabilir. Gerçek zeytinyağı tercih edilmelidir. (Kaynak: Harvard T.H. Chan School of Public Health, 2022)

Doğal yöntem gerçekten ne demek?

“Doğal yöntem” ifadesi genellikle “zararsız”, “ilaçsız”, hatta “mucizevi” gibi çağrışımlar uyandırıyor. Oysa tıpta doğal kavramı yalnızca kimyasal olmayanı değil, aynı zamanda kanıtlanmış etki ve güvenli doz gibi kriterleri de içerir. Sarımsak kapsülleri, elma sirkesi kürleri, limonla yapılan karışımlar… Bunların çoğu sosyal medya etkisiyle yayılıyor ancak tıbbi anlamda ya etkisiz ya da yetersiz çalışmayla destekleniyor. (Kaynak: Mayo Clinic; WebMD, 2023)

YARIN: Antiaging

– 100 yaşına ilaçsız ulaşmak mümkün mü?

– Yaşlanma nedir, ölçülebilir mi?

– 8 Maddede yaşlanmayı yavaşlatan ilaçlar

– Kolajen mi, kalori mi?

– Uzun yaşam molekülleri işe yarıyor mu, yoksa hayal mi?