Yeni yıl klasiği değişmedi… 2024’ün ilk dakikasıyla birlikte zam fırtınasına maruz kaldık. Köprü ve otoyollara, trafik cezalarına, araç muayene ücretlerine, ehliyete, Motorlu Taşıtlar Vergisi’ne (MTV) yüksek oranlı zam yapıldı. 6 ayda bir otomatik olarak, maktu ÖTV’nin üretici fiyatları (ÜFE) üzerinden artırılmasıyla benzin ve motorin zammı da kapıda… Kontağı çevirmek artan maliyetler nedeniyle artık cesaret istiyor.
Karayolları Genel Müdürlüğü, 1 Ocak’tan geçerli devlete ait otoyol ve köprülere yüzde 76, yap-işlet-devret (YİD) yöntemiyle inşa edilen otoyol ve köprülere de yüzde 50 oranında zam yaptı.
Özel sektörün işlettiği projelerde geçiş ücreti; Osmangazi Köprüsü’nde 290 TL’ye, 1915 Çanakkale Köprüsü’nde 295 TL’ye ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde 35 TL’ye çıktı. Avrasya Tüneli’nde, geçiş ücreti gündüz (05.00-23.59) 80 TL, gece 40 TL.
GARANTİ VE KATKI PAYI
Söz konusu projeler, kamuya ağır bir yük oluşturuyor.
Devlet, her yıl taahhüt edilen sayıda araç kullanmadığı için YİD modeliyle inşa edilen köprü ve otoyollar ile Avrasya Tüneli’ne milyarlarca lira garanti ödüyor. 2024 yılında Avrasya Tüneli’ne 4,9 milyar TL, köprü ve otoyollara 73.8 milyar lira garanti ödenecek. Bu tutarlar, izleyen yıllarda daha da artacak.
Bu projelerde, geçiş ücretleri de sözleşmeye göre belirlenmiyor. Çünkü, geçiş ücretleri çok yükselecek. Anılan projeleri daha az araç kullanacak. Devletin üstlendiği garanti maliyeti de katlanacak.
Prof. Dr. Uğur Emek’in yaptığı hesaplamaya göre sözleşme ücreti Osmangazi Köprüsü’nde 1595 TL, Avrasya Tüneli’nde 216 TL, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde 171 TL ve Çanakkale Köprüsü’nde 649 TL.
Devlet; Osmangazi Köprüsü’nde 1305 TL, Avrasya Tüneli’nde 136 TL, Yavuz Sultan Selim Köprüsü’nde 136 TL ve Çanakkale Köprüsü’nde 354 TL “katkı payı” ödemesi yapıyor.
3 AYDA BİR
Devlet, söz konusu köprü ve otoyollarda 2018 yılına dek garanti ödemelerini yıllık yaptı. İlgili yılın ocak ayı dolar kuru esas alınıyor ve garanti ödemesi izleyen yılın nisan ayında tek seferde yapılıyordu.
Projeleri üstlenen bazı işletmeler, 2018 yılının ağustos ayında dolar kurunda yaşanan şok artışın ardından Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na başvurdu. Döviz kurundaki oynaklıktan yakındı, ödemelerin 6 ayda bir yapılmasını talep etti.
Bu talep “uygun” görüldü. Bir süre için ödemeler 6 ayda bir yapıldı. İşletmeci şirketler, izleyen aylarda bir kez daha Ulaştırma Bakanlığı’nın kapısını çaldı ve sürenin 3 aya düşürülmesini istedi. Ödemeler, 2023 yılı sonuna kadar 3 ayda bir yapıldı.
Yılın tamamlanmasına yakın, garantilerin 3 aylık dönemlerle ödeme süreleri yeniden gündeme geldi. Bu uygulamanın, 2024 yılında da devam etmesi benimsendi.
Peki, 2023 yılının ekim, kasım ve aralık dönemi garanti ödemeleri ne zaman yapılacak? YİD modeliyle inşa edilen köprü ve otoyollara bu ay sonunda en az 15-16 milyar TL garanti ödenecek.
Bitmez bir yolculuk…